Interview met Adviesraad-lid van CIIIC Zerrin Yumak: ‘Dit is hét moment voor IX om uit het lab te stappen en de samenleving écht te gaan raken’

De Adviesraad van CIIIC telt ruim 20 zorgvuldig geselecteerde leden, die op inhoudelijke hoofdlijnen gevraagd en ongevraagd advies geven aan ons programmateam. Als vertegenwoordigers van de IX-community én ambassadeurs van IX in Nederland zijn zij cruciaal voor de verbinding met de industrie. Maar wie zijn die leden, wat doen zij en – vooral – hoe kijken zij naar IX?

In deel 16: dr. Zerrin Yumak, universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht en onderzoeker naar 3D digitale mensen die sociaal kunnen interacteren. “Nu is het moment voor immersive experiences om betekenisvol onderdeel te worden van ons dagelijks leven.”

Wie ben je, wat doe je?

‘Ik ben universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht bij de afdeling Informatie- en Computerwetenschappen, waar ik ook leiding geef aan het Motion Capture and Virtual Reality Lab. Daarnaast ben ik een van de programmacoördinatoren van de master Game and Media Technology. Mijn onderzoek richt zich op 3D digitale mensenen hoe we hen kunnen laten communiceren en interactie laten aangaan met echte mensen. Dat doe ik inmiddels bijna twintig jaar.

Mijn carrière bracht me via Zwitserland en Singapore naar Nederland, waar ik sinds 2015 woon. Vanuit mijn technische achtergrond werk ik altijd multidisciplinair; sociale interactie gaat immers over psychologie, taal, technologie én menselijk gedrag.

In mijn onderzoek werk ik aan twee lijnen. Enerzijds ontwikkelen we slimme AI-modellen die automatisch expressies en gebaren genereren voor digitale personages in games en XR-toepassingen. Anderzijds onderzoeken we hoe digitale mensen in real-time sociale interacties kunnen voeren met gebruikers: hoe onthouden ze eerdere gesprekken, hoe tonen ze emoties, hoe nemen ze beurten in een dialoog, en hoe ervaren mensen hen wanneer ze hyper-realistisch of juist gestileerd zijn?

Naast mijn werk ben ik moeder van twee jonge kinderen en leven we thuis in een internationaal gezin waar Engels, Nederlands, Turks en Zweeds door elkaar spoken. Ik kom oorspronkelijk uit Turkije en woon al bijna twintig jaar in het buitenland — een ervaring die mijn wereldbeeld én mijn werk heeft verrijkt.’

Waarom ‘immersive’? Wat heb jij met nieuwe technologie en content?

‘Mijn fascinatie begon al tijdens mijn studie, toen ik ontdekte hoe AI en menselijke communicatie konden samenkomen. Games zoals The Sims lieten al zien hoe digitaal gedrag emoties kan oproepen.

Tijdens mijn PhD in 2006 maakte ik voor het eerst kennis met VR, motion capture en virtuele omgevingen. Toen wist ik: hier zit enorme potentie. Mijn proefschrift ging over digitale mensen met geheugen, emoties en sociale intelligentie — en sindsdien ben ik me blijven verdiepen in die wereld.

Immersive technologie en AI maken ervaringen mogelijk die anders simpelweg niet kunnen bestaan. Een prachtig voorbeeld is de documentaire The Remarkable Life of Ibelin, over een jongen met een spierziekte die online een volledig sociaal leven en identiteit kon opbouwen. Dat raakte me enorm.

Als we deze technologieën zorgvuldig en met oog voor de mens ontwikkelen, geloof ik dat ze elk aspect van ons leven kunnen verrijken — van leren en werken tot sociale verbondenheid en creativiteit.’

Waarom zit je in de Adviesraad? Wat sprak je aan?

‘Ik was al lang voor de officiële start betrokken bij gesprekken over het CIIIC-programma. Wat mij overtuigde, was de bottom-up aanpak en de sterke verbinding met de praktijk.

Als vertegenwoordiger van de Universiteit Utrecht in de CIIIC-regio zag ik meteen hoe waardevol het zou zijn om ook vanuit de Adviesraad bij te dragen — zodat wetenschap en creatief bedrijfsleven elkaar beter weten te vinden.

En ja, ik ben het enige niet-Nederlandssprekende lid van de Adviesraad. Dat zie ik als een kans om internationalisering, diversiteit en inclusie actief te versterken.’

Wat is jouw IX-droom?

‘Toen ik dit werk begon, vonden XR-ervaringen uitsluitend plaats in een lab. Nu staan we op een kantelpunt. Dít is het moment waarop IX echt de samenleving kan transformeren.

We blijven straks niet langer naar schermen kijken — technologie wordt een natuurlijke interactiepartner. Denk aan:

• Een AI-assistent waarmee je net zo makkelijk praat als met een collega
• Een concert bijwonen vanuit je woonkamer, mét de energie van een echte zaal
• Virtueel samen zijn met familie die ver weg woont, alsof je naast elkaar op de bank zit

Mijn missie is om geavanceerde, toegankelijke en verantwoorde oplossingen te creëren die mensen echt helpen. Niet omdat het kan, maar omdat het waarde toevoegt.’

Welke ontwikkelingen in IX moeten volgens jou versterkt worden?

‘De kruising tussen AI en immersieve technologie is dé grote ontwikkeling van de komende jaren. Maar veel AI-innovaties worden nog te vaak rechtstreeks op 2D-datasets gebouwd.

Voor échte vooruitgang hebben we AI nodig die specifiek ontwikkeld is voor multimodale, real-time interactie in 3D-omgevingen — voor menselijke communicatie zoals die echt is: met lichaamstaal, context en emotie.

Daar ligt een enorme kans voor Nederland.’

Publieke waarden spelen een grote rol bij CIIIC — hoe kijk jij daarnaar?

‘Publieke waarden zien als hinderpaal is een misvatting. Ze zijn juist essentieel om te zorgen dat technologie breed geaccepteerd én betekenisvol wordt.

Tegelijk moeten we ervoor waken dat we innovatie remmen zonder te begrijpen wat we mogelijk verliezen. Het gaat om samen ontwikkelen, leren en bijsturen.

Europa heeft hier een unieke positie: met sterke aandacht voor publieke waarden én investeringen in digitale soevereiniteit — eigen data-infrastructuur, eigen algoritmes, en digitale geletterdheid, zodat iedereen begrijpt wat de kansen en risico’s zijn.’

Tot slot: wat is jouw boodschap aan de community?

‘IX en AI zijn per definitie multidisciplinair. Dat maakt het rijk maar ook complex. We moeten actief de samenwerking zoeken tussen verschillende taalgebieden, belangen en expertises — binnen én buiten onze organisaties.

Laten we blijven leren, kritisch reflecteren en het gesprek open houden. Alleen zo maken we de stap van knappe technologie na maatschappelijke impact.

Ik ben bereikbaar via mijn UU-mail: z.yumak@uu.nl, via LinkedIn of via de Adviesraad: adviesraad@ciiic.nl — ik ga graag in gesprek!’

Fotografie: Ben Houdijk